Kuva-yi Milliye’nin Hikayesini Dünya’ya Tanıtan Gazeteci, Madam Gaulis

Bu yazımızda sizlerle Mustafa Kemal’in pek de bilinmeyen bir hikayesini paylaşacağım. Belki de sadece bilgi almak amaçlı olarak İstanbul’a gelen, hakkında casus olduğu iddiaları olan bir gazeteci kadını saflarına çekerek, haklı davamızı dünya kamu oyuna duyuran Mustafa Kemal’in olaylara yaklaşımını, özellikle de o tarihlerde Mustafa Kemal’in içinde bulunduğu durumu iyi analiz etmek gerekiyor.

Boynunda idam fermanı vardı ama bu onu durdurmaya yetmiyordu. Onun gerçekleri başkalarının hayallerini bile süsleyemezdi. Araç yoktu. Araç bulsalar mazot yoktu. Askeri üniformasını çıkarttığında giyecek sivil kıyafeti yoktu. Misafir gelse ikram edecek kahveleri yoktu. Çay bulsalar, şeker yoktu. Dört bir yanda işgal orduları, kendinden başka kimseyi düşünmeyen Padişah’ın, yurtseverlerin üzerine yürüttüğü hain kuvvetleri vardı. İşte Mustafa Kemal Paşa bütün bu sıkıntılar içinde bir yandan halkı ve çeteleri örgütlemeye çalışırken, öte yandan düzenli bir ordu kurmanın uğraşları içindeydi. Ordu kuracak kadar gönüllü yoktu. Gönüllü bulsalar kıyafet yoktu, cephane yoktu.

Bütün bu yokları var eden Atatürk, Milli Mücadeleyi haklı bir zemine oturtmak için önce kongreler yaptı sonra Meclis’i kurdu. Her adımın altında kimsenin öngöremediği birden fazla plan vardı. Kimse zaferi hayal edemezken o zaferden sonra yapacaklarını düşünüyordu. Düzenli ordu ve Meclis kurulduktan sonra sıra haklı davamızı dünya kamuoyuna anlatmaya gelmişti. Yabancı ülkelerin devlet adamları, askerleri, gazetecileri başta olmak üzere mümkün olan her yere ulaşmaya çalışan Mustafa Kemal Paşa’nın görüştüğü ve yakınlık gösterdiği gazeteci ve yazarlardan birisi de Madam Berthe Georges Gaulis’tir. Gaulis, Millî Mücadele döneminde Türkiye’ye yaptığı seyahatlerin ikisinde Ankara’ya gelerek Mustafa Kemal Paşa ile pek çok görüşme yapmak imkanı bulmuştur.

Türk davasına yakınlık gösteren Gaulis’in cephe ve cephe gerisi ziyaretleri ile Ankara temasları, Millî Mücadele hareketinin meşruluğunu tam anlamı ile kavramasına sebep olmuştur.

Gaulis, Fransa’da yazarı olduğu gazetelerdeki makalelerinde ve yayımladığı kitaplarında, Türk davasını ve bu davanın lideri Mustafa Kemal Paşa’yı anlatmıştır. Avrupa kamuoyunun bakış açısının Türkiye lehine çevrilmesinde ve Türk-Fransız ilişkilerinin gelişmesinde Gaulis’in faaliyetlerinin önemli katkıları olmuştur.

Berthe Georges Gaulis, Millî Mücadele döneminde gazeteci olarak 21 Eylül 1919 tarihinde Anadolu’ya gitmek amacıyla İstanbul’a gelmiştir. Bu amacını gerçekleştirmek için, İstanbul’da çeşitli temaslar kuran Gaulis, Tevfik Rüştü (Aras) ile görüşmüş, Millî Mücadele hareketini haklı bulduğunu, Türk davasını dünyaya duyurmak istediğini, ancak daha geniş bilgiye sahip olabilmek için Anadolu’da milliyetçi liderlerle görüşmek istediğini dile getirmişti. Tevfik Rüştü, Ankara’dan aldığı talimatla Madam Gaulis’i, trenle Eskişehir’e götürmüş ve Eskişehir yakınlarındaki bir köyde kendisini Ali Fuat (Cebesoy) Paşa ile görüşmüştür. Ali Fuat Paşa, Gaulis’i Anadolu’da Yunan zulmünü göstermek üzere savaş bölgesinde dolaştırmışlardır.

Gaulis, Çankaya Akşamları adlı kitabında tüm İngiliz ve Yunan engellemelerine karşın gelebildiği Anadolu’daki izlenimlerine şöyle yer veriyor:

“İsmet Paşa’nın komuta ettiği hatları boydan boya geçtim. Söğüt’ü, Köprü’yü, Bilecik’i, Pazarcık’ı, İnegöl’ü, Bozüyük’ü baştan başa dolaştım. Felaketleri gördüm. Harabelere dokundum. Kurbanların sayısını saptadım. Sağ kalanları izledim. Taşlar altında hala ceset parçaları vardı. Artık Ankara bana ne anlatabilirdi? Geri dönmeye karar vermiştim ki İsmet Paşa ‘Hayır, siz Mustafa Kemal Paşa’yı dinlemeden hiç bir şey anlayamazsınız, Ankara’ya gidin ve onu dinleyin, o zaman her şeyi anlayacaksınız’ dedi.

Bir kaç gün sonra Ankara Garı’ndaki müdüriyet binasındaydım. Paşa’nın özel Giresun’lu korumaları arasından birinci kata çıkarıldım. Şef bakışlı bir subaya yaklaştım, elimi uzattım. Bu kişinin Mustafa Kemal olduğunu anlamıştım. Paşa’nın yüzünde tatlı bir gülümseme belirdi. Az sonra görüşmeye başladık.

Derinliğine inilemeyen ve her an değişen bakışlarında karşısındakini hemen etkisi altına alan bir güç vardı. Biraz saklamaya çalıştığı çelik gibi bakışlarıyla hal ve tavrındaki sadelik birbiriyle çelişir gibiydi. Daha sonra onu birçok değişik hallerde görecektim. Ama hepsinden de esas çizgilerinde bir değişikliğe rastlamadım.

Kullandığı kelimelerde tam bir isabet, hızlı ve açık bir muhakeme, daima en nazik ve tatlı bir ifadeye bürünmüş olmakla beraber konuşurken lider olduğunu belli eden bir hava vardı. Yürüyüşü çok zarif, sözleri ve hareketleri çok rahattı”

Gaulis’in haklı Türk davasını dünya kamuoyunda gündeme taşımasının Türkiye kadar Fransa’ya da faydası olmuştur. Fransa’nın Fas’taki sömürge valisi Mareşal Lyautey, Gaulis’ten aldığı bilgiler doğrultusunda Türk davasının İslam dünyası üzerindeki etkilerini değerlendirip hükümetine rapor ediyordu. Bu raporların da etkisiyle Fransa, Anadolu savaşının sonucuna göre, Türkiye politikasını yeniden düzenlemek zorunda kalacaktı.

Berthe Gaulis ülkesine dönünce, yazarı bulunduğu gazetelerde Türk millî davasının içeriği hakkında pek çok yayımda bulunarak Avrupa kamuoyunda Türk davası lehinde son derece olumlu katkılar sağlamıştır.

Gaulis bir sonraki ziyaretinde Altı hafta kadar Ankara’da Çankaya Köşkü’nün bahçesindeki evde misafir edilmiş, bu sayede Mustafa Kemal Paşa ile dostluğunu daha da geliştirmiş, onun kişiliğine, liderliğine ve ideallerine her geçen gün daha fazla saygı duymaya başlamıştır.

Mustafa Kemal ile özellikle akşamları Çankaya Köşkü’nde sürekli fikir alışverişinde bulunan Gaulis, Millî Mücadele’nin amaç ve gidişatını ilk elden izleme imkanı bulmuştur. Gaulis’in yazmış olduğu “Çankaya Akşamları” ismindeki hatıralarını yazdığı kitabında ana başlık Mustafa Kemal ve onun özellikleridir. Bu bilgiler Avrupa’da Mustafa Kemal Paşa’ya duyulan saygıyı artırmıştır.

Gaulis’in Mustafa Kemal ile ilgili analizleri son derece önemlidir.

“Mustafa Kemal beklemesini bilir, hiç bir şeyi tesadüfe bırakmaz. Ağır ağır inşa eder, arada bir, bilinçli olarak bir darbe vurur. Her olay, kendi saatinde oluşur, hatta en yakınlarına, sırlarını tevdi ettiği kimselere bile tam fikrini açmaz. Günü gelir, o zaman, insanı baştan başa saran, kendine özgü mantıkla, olayı koyar ortaya.”

Altı haftalık ziyaretin ardından Berthe Gaulis, ülkesine dönerken Mustafa Kemal sayesinde Millî Mücadele’yi sonuna kadar savunacak bilgilere sahiptir. Mustafa Kemal’in duruşu, düşünceleri, Ankara’nın Başkent olmasından tutun da , zafere olan inancına kadar, zafer sonrası yapacaklarından, eğitimden sosyal hayata, kadın haklarından hilafete kadar söylediklerinin hepsini ve daha fazlasını gerçekleştirmiş olması Gaulis için bir sürpriz olmamıştır.

Fransız gazeteci ve yazar Madam Berthe Georges Gaulis, Millî Mücadele döneminde üç kez Anadolu’ya gelmiştir. Cephe ve cephe gerisindeki incelemeleri yerinde incelemiş, Ankara’ya gelerek Mustafa Kemal Paşa ile yaptığı görüşmeler sayesinde, Türklerin haklı davasını anlamış ve inanmıştır.

Berthe Gaulis, beş büyük gazetenin yazarı olarak yazdığı makalelerde, kitaplarında, verdiği seminerlerde Türk davasını savunmuş, sadece Yunan mezalimi, millî hareketin haklılığını Mustafa Kemal Paşa’nın seçkin karakterini anlatmakla kalmamış, yazdığı mektuplar ile Avrupa’daki gelişmeler hakkında Mustafa Kemal Paşa’yı da bilgilendirmiş, Fransa’nın Türkiye’ye karşı izlediği politika ve bu konulardaki düşüncelerini iletmiştir.

[vc_row padding=”small” vpadding=”small”][vc_column][vc_separator dh=”1″ color=”primary” margin_top=”30″ margin_bottom=”20″][/vc_column][vc_column width=”3/4″][vc_column_text el_class=”blognote”]Bu yazı ilk olarak, bir Başkent Üniversitesi Kültür Yayını olan Bütün Dünya Dergi’sinin 2016 Kasım sayısında yayınlanmıştır.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/4″ text_align=”right” el_class=”blogbutton”][vc_button style=”alternateprimary” align=”center” title=”Dergiyi Oku” target=”_blank” href=”http://www.butundunya.com/index.php?arsiv=2016/11″][/vc_column][vc_column][vc_separator dh=”1″ color=”primary” margin_top=”3″ margin_bottom=””][/vc_column][/vc_row]